In de Boekelermeer bij Alkmaar gebeurt iets bijzonders. Hier wordt niet alleen gepraat over de energietransitie, maar wordt Europa’s eerste volledig geïntegreerde energievallei gerealiseerd. Met 20 miljoen euro Europese subsidie en 45 miljoen publiek-private investeringen transformeert het bedrijventerrein en omgeving tot een blauwdruk voor heel Europa.
Pionieren met alle energiedragers tegelijk
“We zijn hier echt aan het pionieren”, zegt Joep Sanderink, coördinator van het REFORMERS-project vanuit New Energy Coalition. “In de energietransitie hebben we het altijd over windmolens en zonnepanelen. Maar een toekomstbestendig energiesysteem bestaat niet alleen uit elektriciteit. Het gaat juist om de integratie van verschillende energiedragers: elektriciteit, warmte, waterstof én groen gas.”
Het project, dat formeel in november 2023 van start ging en doorloopt tot oktober 2028, omvat niet alleen het bedrijventerrein Boekelermeer, maar ook de woonwijk Overdie in Alkmaar en delen van Heiloo. “We proberen niet alleen bedrijven te verduurzamen, maar ook de gebouwde omgeving”, legt Sanderink uit.
Netcongestie als katalysator voor innovatie
De keuze voor dit gebied is geen toeval. “Er zijn al heel veel puzzelstukjes aanwezig voor een Renewable Energy Valley. We hebben vier windmolens, een zonneweide, een grote vergister en vergasser die groen gas produceren, het warmtenet van HVC en het expertisecentrum InVesta”, somt Sanderink op. “Maar het gebied is ook donkerrood op de congestiekaart. Veel bedrijven kunnen niet vestigen, uitbreiden of verduurzamen.”
Die netcongestie wordt nu juist de aanjager voor innovatie. Sanderink: “We werken aan drie energiehubs. Bij de haven van Boekelermeer is al een collectief capaciteitsbeperkend contract afgesloten met netbeheerder Liander. Bedrijven mogen het beschikbare vermogen met elkaar delen. En eind oktober komt daar een batterij van 5 MWh bij.”
Van waterstof tot algen
De ambities reiken verder. Er wordt een volledig waterstofecosysteem gebouwd. “De geproduceerde waterstof zal via een lokale waterstofinfrastructuur worden gevoed aan het bestaande waterstoftankstation van NXT Mobility en andere regionale afnemers”, vertelt Sanderink enthousiast.
Zelfs de CO2 uit de bestaande biogasvergister wordt benut: een algeninstallatie van Sustenso vangt deze af voor verdere toepassingen. HVC boort nieuwe geothermiebronnen met een warmtebuffer. “Die combinatie van buffers voor elektriciteit, waterstof én warmte is uniek.”
Gemeente als aanjager van innovatie
Wethouder Christian Schouten van gemeente Alkmaar ziet het REFORMERS-project als onderdeel van Alkmaars identiteit als kennisgemeente. “Alkmaar wil vooroplopen in de energietransitie. We hebben hier goud in handen door al die kennis bij elkaar te hebben, de ruimte voor innovatieve bedrijven én de bestaande infrastructuur. Alle gasleidingen van de Taqa-gasrotonde en de gasopslag Bergermeer lopen hier. Die kunnen straks voor waterstoftransport gebruikt worden.”
Schouten wijst op concrete resultaten uit het eerdere POCITYF-project voor energieneutrale historische binnensteden. “We hebben bijvoorbeeld lantaarnpalen met geïntegreerde laadpunten ontwikkeld – voor auto’s én boten aan de gracht. Die worden nu ook in andere steden geplaatst. IJshal De Meent, onze grootste energieverbruiker, hebben we voor 3,5 miljoen euro van groot gasverbruiker naar energiepositief op het gebied van warmte gebracht.”
Voor Alkmaar is REFORMERS een natuurlijke opvolging van POCITYF. “Waar we binnen POCITYF op vijf locaties gebouwen en woningen hebben verduurzaamd, creëren we met REFORMERS zelfs een energiepositieve regio.” Daarnaast ziet Schouten REFORMERS als vliegwiel voor verdere groei. “Door een track record op te bouwen worden we een magneet voor de energie-industrie. Dat levert niet alleen kennisintensieve werkgelegenheid op, maar ook keteneffecten – van bouw tot installatie. We willen hét kenniscentrum voor energie-innovatie worden.”
Zijn boodschap aan andere gemeenten? “Wacht de energietransitie niet lijdzaam af. Neem initiatief, toon ondernemerschap en investeer in kennis én eigen organisatie. Anders vervliegt het.”
Expertisecentrum als katalysator
Peter Simões, ceo van InVesta, benadrukt de faciliterende rol van zijn organisatie binnen REFORMERS. “We zijn een expertisecentrum en faciliteren bedrijven die bezig zijn met technologieontwikkeling aan de moleculenkant van de energietransitie: duurzame gassen en brandstoffen.”
InVesta biedt meer dan alleen ruimte. “We hebben kantoor- en onderzoeksfaciliteiten, testgrond voor demonstraties, vergunningen én toegang tot zakelijke netwerken. Die demo-fase is vaak lastig voor bedrijven. Van pilot naar demo betekent vaak tien keer groter in volume en benodigde investering. Dit is een uitdagende fase voor deze bedrijven. Wij helpen bedrijven zoveel mogelijk om deze fase zo efficiënt mogelijk door te komen”, legt Simões uit.
InVesta huisvest vijf REFORMERS-projecten. “Sustenso produceert algen uit CO2 van de vergistingsinstallatie. HYNOCA maakt waterstof uit biogene reststromen. STOFF2 produceert ook waterstof, maar dan slimmer door op het juiste moment elektriciteit in te kopen.” Daarnaast komt er waterstofinfrastructuur met opslag en transportsystemen. Om deze installaties van voldoende elektriciteit te voorzien in het congestiegebied is door de gemeente Alkmaar een batterij geplaatst, zal een innovatieve flow-batterij worden gedemonstreerd, en wordt met buren toegewerkt naar een groepstransportovereenkomst met de netbeheerder.
Simões ziet de kracht in samenwerking: “Het gaat niet alleen om technologie, grond en aansluitingen. Doordat vele organisaties betrokken zijn bij InVesta bieden we toegang tot een uitgebreid netwerk van kennisinstellingen, overheden en financiers. Als je dat slim bij elkaar brengt, kom je samen veel verder.”
Het winnen van de World Hydrogen Award bevestigt de aanpak. “Het is erkenning voor wat we doen: een geïntegreerd energiesysteem demonstreren. We laten een klimaatneutraal energiesysteem zien dat alle bottlenecks van deze tijd aanpakt.”
Netbeheerder als innovator
Ben Tubben, projectmanager bij netwerkbedrijf Alliander, benadrukt het leeraspect van het project. “In tijden van congestie willen netbeheerders niet langer nee verkopen maar juist zoeken naar hoe we het wel kunnen realiseren. Hoe gaan bedrijven zich organiseren om toch door te kunnen?”
Alliander test nieuwe oplossingen die nog geen standaardproducten zijn. “Het collectief capaciteitsbeperkend contract bij de haven is nieuw. Een groepstransportovereenkomst – GTO noemen we dat – is zelfs helemaal nieuw”, legt Tubben uit. “Bedrijven delen niet allemaal hun eigen transportovereenkomst, maar opereren als groep. Ze kunnen onderling flexibiliteit uitwisselen binnen een groepsmaximum.”
De uitdaging zit in het handhaven van de balans. “Het schakelstation kan geen extra capaciteit krijgen van bovenaf. Maar als we ervoor zorgen dat de balans gehandhaafd blijft en we nooit meer vragen dan wat er al komt, mogen we het spel daaronder spelen. Dat wordt heel dynamisch.”
Tubben ziet potentie voor heel Nederland: “Als dit werkt en we snappen hoe dit spel werkt, kun je dit op veel meer industrieterreinen toepassen. Het wordt een nieuwe vorm van netbeheer waarbij je het lokaal met elkaar regelt. De uitdaging zit vooral in de organisatie – wie heeft prioriteit, wie beslist?”
Ook gebouwde omgeving profiteert
Ook de gebouwde omgeving profiteert van dit unieke project. Zo wordt er in Heiloo de energetische zelfvoorzienendheid van huishoudens vergroot door individuele elektrische- en warmtebatterijen te plaatsen, en zal een flatgebouw van Woonwaard worden aangesloten op het warmtenet van HVC.
Het belangrijkste volgens coördinator Joep Sanderink? “Dit zijn niet alleen oplossingen voor de energietransitie, maar ook voor de toekomstbestendigheid van het bedrijventerrein en de regionale economie. Bedrijven kunnen weer uitbreiden en verduurzamen.”