Zes ouderenzorgorganisaties in de regio Amstelland-Meerlanden slaan de handen ineen om de zorg te verduurzamen. Met financiële steun van zorgkantoor Zorg en Zekerheid ontwikkelen ze gezamenlijke initiatieven om de CO2-voetafdruk te verkleinen, sociale impact te vergroten én de zorgkwaliteit te verbeteren. Amstelring neemt hierbij een voortrekkersrol.
Stip aan de horizon
Amstelring, Cordaan, Zorgcentra Meerlanden, Brentano, PCSOH en Zorggroep Aelsmeer werken sinds kort intensief samen op het gebied van duurzaamheid. Het initiatief kwam van Amstelring, vertelt Joep de Hoog, strategisch adviseur duurzaamheid. Amstelring is twee jaar geleden gestart met de verduurzamingsopgave.
“De ervaring leert dat duurzaamheid niet aangepakt moet worden als project of programma maar onderdeel moet zijn van de visie van een organisatie”, aldus De Hoog. “Ook is duurzaamheid niet iets wat je alleen kan doen maar integraal aangepakt moet worden door samen te werken en de hele keten te betrekken. We waren dus heel erg blij dat er geld beschikbaar kwam voor de hele regio.”
Het samenwerkingsverband is geïnitieerd vanuit het zorgkantoor: “Zij hebben voor 2025 en 2026 specifiek geld beschikbaar gesteld om medewerkers en cliënten te betrekken bij duurzaamheid. Daarnaast weten organisaties elkaar te vinden bij bijeenkomsten, conferenties en andere samenwerkingsvormen van Sigra, vereniging van zorg-en welzijnsorganisaties in de regio Noord-Holland. Zo vond in november 2024 de Sigra conferentie duurzaamheid plaats, waar veel organisaties op af kwamen. Op dat soort momenten ontstaan er verbindingen, die leiden tot samenwerking.”
Dit budget, ongeveer vier ton per jaar, heeft een duidelijk oormerk. “Voorgaande jaren merkten we dat aanbieders vaak besloten om geld aan andere doelen binnen de zorg te geven. Duurzaamheid kreeg in de zorg vaak geen prioriteit”, aldus De Hoog.
Meten is weten
“Voordat de organisaties de gezamenlijke initiatieven starten, voert elke instelling eerst een nulmeting uit. Dit vanuit de gedachte dat je pas aan medewerkers vraagt om tijd, aandacht, geld en energie te steken in initiatieven als je weet op welk vlak dat het meest zinvol is. Daarbij wil je dat je mensen kunt laten zien wat hun andere gedrag teweegbrengt, en ook daarvoor is het een vereiste in kwantitatieve getallen de uitgangssituatie meetbaar te hebben gemaakt”, benadrukt De Hoog. Bij deze nulmetingen krijgen de aanbieders hulp van adviesbureau Deloitte.
Omdat Amstelring, die een adviserende rol speelt, vorig jaar de nulmeting heeft laten uitvoeren, weten zij dat de grootste duurzaamheidswinst te behalen valt bij onderwerpen zoals voeding, medicijnen en verpleegmiddelen. “Dit zijn onderwerpen die voor een groot deel beïnvloed worden door menselijk gedrag en keuzes die je maakt in een organisatie”, aldus De Hoog. “Deloitte kon ons bij ons traject ook op deze onderwerpen helpen, naast de andere duurzaamheidsthema’s op vastgoed zoals energie en elektriciteit”.
Na de nulmeting bepalen de organisaties samen de kaders, maar vullen ook een deel individueel in. “Dit is belangrijk omdat de aanbieders verschillen in grootte, maar ook in aanpak en ambitieniveau”, legt De Hoog uit.
Elke pil maakt het verschil
Een van de focusgebieden bij Amstelring is het verduurzamen van medicijngebruik. Hanke Bulthuis, beleidsadviseur en projectleider verduurzaming, werkt hieraan samen met Emily Dowdalls van de Klimaatapotheker. “Het thema medicijnen is niet voor niks een van de vijf pijlers van de Green Deal Duurzame Zorg 3.0. Bij de productie en het gebruik van medicijnen komt veel CO2 vrij. Ook komen er stoffen in het water die schadelijk zijn voor dieren en planten.”, vertelt Bulthuis.
Waar Amstelring zich in onderscheidt, is de brede aanpak. “Wij kijken naar de hele keten. Niet alleen naar onszelf, maar ook naar wat een apotheker doet, wat een distributeur doet en hoe medicijnen worden gemaakt.” Het team werkt aan drie aspecten: duurzamer voorschrijven, beter voorraadbeheer en minder medicijnresten in het water.
Om verspilling tegen te gaan, start Amstelring met het project ‘Meten is weten’. “Veel organisaties weten niet wat ze weggooien. En ook niet wat de reden daarvan is”, zegt Bulthuis. “Wij gaan een jaar lang meten bij locaties. Niet alleen dichte verpakkingen, maar echt elke pil, elk flesje, elk doosje.” Hiervoor werkt Amstelring samen met stichting Repharmable.
Het project kan rekenen op veel steun van zorgmedewerkers. “We merken dat er in de organisatie heel veel intrinsieke motivatie is”, vertelt Bulthuis. “Medicijnverspilling is een onderwerp waar mensen echt buikpijn van krijgen. Brandbrieven vanuit de zorgteams, het stelselmatig weggooien van niet gebruikte medicijnen, maar óók het niet kunnen verkopen dat er in andere delen van de wereld geen medicijnen zijn, houdt zorgmedewerkers bezig. Het paradoxale is dat aan de ene kant er wereldwijd een tekort is aan medicijnen en aan de andere kant er volle dozen verdwijnen in de afvalton door allesbepalende wet- en regelgeving.” Amstelring deelt de opgedane kennis actief, onder meer door het geven van lezingen, webinars en workshops.
Maatwerk in dagbesteding
Cordaan blinkt uit in het duurzaam organiseren van dagbesteding. Jos Peeters, manager leerwerkbedrijf Cordaan, vertelt over hun aanpak op het Westergasterrein in Amsterdam. “We hebben een uitvalsbasis op het Westergasterrein, specifiek de kinderboerderij. Van daaruit gaan onze deelnemers bij verschillende omliggende bedrijven werken.”
In plaats van een eigen dagbestedingslocatie, maakt Cordaan gebruik van bestaande bedrijven. “Doordat we met al die bedrijven samenwerken, heb ik als zorgorganisatie geen eigen gebouw meer nodig. Ik heb geen huisvestingslasten”, vertelt Peeters.
‘In plaats van een sociale firma op te richten, maken wij firma’s sociaal’
De deelnemers worden dagelijks begeleid op basis van hun kunnen. “De begeleider kijkt hoe ze in hun vel zitten die dag”, legt Peeters uit. “Als iemand goed in zijn vel zit, kan hij veel aan. Als iemand ruzie heeft gehad, kan die wat minder aan.” Het systeem biedt flexibiliteit: “We kunnen gedurende de hele dag op- en afschalen in begeleiding.”
Ook op het gebied van afvalverwerking boekt Cordaan winst. “Een groepje gaat met een elektrokarretje bij alle bedrijven langs en haalt gescheiden afval op. Dat scheelt op jaarbasis 900 vrachtwagens op het Westergasterrein.” Omdat onze deelnemers in de buurt wonen, zijn er minder vervoersbewegingen nodig. “Nu wonen ze rond het Westergasterrein en komen lopend naar hun werk”, aldus Peeters.
Focus op wat echt impact heeft
De nulmeting heeft Zorgcentra Meerlanden belangrijke inzichten gegeven, vertelt Gbati Zoumaro, directeur bedrijfsvoering. “We waren gericht op het mobiliteitsvraagstuk – woon-werkverkeer, afstanden, ons wagenpark – maar uit de nulmeting bleek dat mobiliteit slechts voor 7 procent van onze CO2-emissie zorgt. Onze top drie bestaat uit afval, voeding en energie. Dat heeft ertoe geleid dat we onze focus nu daarop leggen.”
“We zitten in een heraanbesteding van onze elektra. Vanaf 1 januari gaan we alleen nog maar groene stroom gebruiken in plaats van grijze stroom. Daarmee reduceren we de CO2-uitstoot van ons energieverbruik met ongeveer 15 procent”, aldus Zoumaro.
Daarnaast loopt er een project rond afvalscheiding. “In Badhoevedorp zijn we efficiënter bezig met afval dan in onze andere locaties. We scheiden beter en we hebben een pers om het afval te comprimeren voordat het wordt opgehaald. Daardoor hoeft de afvalverwerker minder vaak te komen.” Deze best practice wil Meerlanden nu uitrollen naar de andere locaties in Aalsmeer en Hoofddorp.
Ook op het gebied van voeding ziet Zoumaro kansen. “In vergelijking met andere zorginstellingen hebben wij relatief veel vlees op onze menukaart staan. We willen nu in ons hoofdmenu vegetarische keuzes meer vanzelfsprekend maken, met wekelijks een vleesloze dag.”
Zoumaro ziet grote meerwaarde in de regionale aanpak. “Door dit in regionaal verband op te pakken, kunnen we samen sterker staan in gesprekken met toeleveranciers. Als wij in de regio allemaal hetzelfde beleid hanteren, kunnen we betere afspraken maken en zien leveranciers dat het ook voor hen rendabel is om duurzamer te werken.”
De kracht van leiderschap
Het succes van de duurzaamheidsaanpak bij Amstelring is mede te danken aan de gedreven bestuurder Jeroen Lambriks. “Hij is echt frontman binnen de regio”, vertelt De Hoog trots. “Op elk podium benadrukt hij dat we maar één aarde hebben waar we zuinig op moeten zijn. Bij keuzes die we maken moeten we dat altijd in ons achterhoofd houden.”
Met deze regionale samenwerking zetten de aanbieders belangrijke stappen richting een duurzamere toekomst. De komende twee jaar ontwikkelen ze gezamenlijke initiatieven op het gebied van onder meer duurzame medicijnen, plantaardige voeding en mobiliteit. “Ongetwijfeld zal er na de twee jaar ook wel een vervolg komen”, besluit De Hoog hoopvol.
