Vrouwen in de advocatuur anno 2022

Uit het jaarverslag van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) blijkt dat het aantal advocaten in 2020 opnieuw is gestegen: per 1 januari 2021 waren er 17.964 advocaten actief. Daarvan is 55 procent man en 45 procent vrouw. Amsterdam is het grootste arrondissement met 5900 advocaten: 3292 mannen en 2608 vrouwen.

Is het een kwestie van tijd voordat er meer vrouwen dan mannen advocaat zijn in Nederland? En zal dat als eerste gebeuren in het arrondissement Amsterdam? We vroegen het aan een zestal vrouwelijke advocaten in de regio.

Hoe lang ben je al advocaat en waarom heb je gekozen voor de advocatuur? 

Patricia Neijtzell de Wilde van Brantjes Advocaten: Sinds juni 2012, dus circa tien jaar. Ik kom uit een juristenfamilie, mijn interesse voor ‘het recht’ zat er daardoor al vroeg in. Tijdens mijn stages op civielrechtelijke advocatenkantoren zag ik hoe advocaten vol passie hun cliënten adviseerden over diverse juridische vraagstukken en/of de belangen en standpunten van hun cliënten bepleitten in de rechtszaal. Dat leek mij ook wel wat. Ik ben nog steeds blij met mijn keuze.   

Julie de Baar van AKD: Afgelopen zomer ben ik beëdigd als advocaat. Een bijzonder moment, waar ik tijdens mijn studie met enthousiasme naartoe gewerkt heb. Van jongs af aan heb ik een sterk gevoel voor rechtvaardigheid en ben ik niet terughoudend om mij daarover uit te spreken. Naarmate ik ouder werd, ontwikkelde ik maatschappelijke betrokkenheid en interesse in met name het staats- en bestuursrecht. Het publiekrechtelijke karakter van de bestuursrechtpraktijk, in combinatie met de bijzondere rol die de advocatuur in de rechtsstaat vervult, heeft mijn keuze voor de advocatuur bepaald.

Marissa Brinks van BINGH Advocaten: Ik ben bezig aan mijn zevende jaar als advocaat intellectueel eigendomsrecht. Aan het einde van mijn rechtenstudie werd ik gegrepen door de tastbaarheid van dit rechtsgebied. Het gaat over hoe iets er uitziet, wat iets betekent of hoe iets klinkt en spreekt direct tot de verbeelding. Daarnaast ben ik graag met taal bezig. Als IE-advocaat komt dat allemaal samen.

Mirjam Schoots van SchootsGunter: Ik ben meer dan 25 jaar werkzaam als gespecialiseerd familierechtadvocaat en mediator. Het mooie van het beroep is dat het nooit verveelt, omdat het zo veelzijdig is. In vrijwel elke zaak doen zich naast juridische vragen, ook financiële en fiscale problemen voor. Bij dit alles mag je de emoties van de cliënt niet uit het oog verliezen. Alhoewel ik altijd streef naar een oplossing in der minne, zal ik als het nodig is de gang naar de rechter niet schuwen.

Renée van Exter van Wieringa Advocaten: Ik ben nog niet zo heel lang advocaat: nu ongeveer twee jaar. Ik ben daarvoor een tijd werkzaam geweest als jurist in de vastgoedwereld, maar ik miste het procederen in mijn werkzaamheden. Zodoende heb ik er uiteindelijk voor gekozen om te switchen naar de advocatuur.

Lisa Jie Sam Foek van Fennek Advocaten: Ik ben sinds 2011 advocaat. Ik vind het leuk om zaken te analyseren en te beargumenteren. Ik breng graag complexiteit terug tot eenvoud. Vanuit daar ga ik op zoek naar een geschikte oplossing die recht doet aan de commerciële en strategische belangen van de cliënt. Dat analyseren en strategisch meedenken met (de bedrijfsvoering van) de cliënt trok mij enorm, en ik merk dat ik daar nog steeds veel plezier uithaal.

Werk je als zelfstandig ondernemer of ben je aangesloten bij een (groot) kantoor?

Lisa (Fennek):Ik heb negen jaar als advocaat in loondienst gewerkt bij een middelgroot kantoor in Amsterdam. Sinds januari 2020 ben ik samen met twee anderen Fennek Advocaten gestart, en daar heb ik geen moment spijt van. Het voordeel van ondernemerschap is dat je je eigen prioriteiten kunt stellen en daardoor bijna altijd kunt doen wat je leuk vindt. Ik kan mezelf promoten op de vakgebieden die ik leuk vind en waar ik het beste in ben. Ook is het erg leuk om zelf aan het roer te staan en samen met de andere bestuurders het beleid en de koers te bepalen.

Renée (Wieringa): Ik werk bij Wieringa Advocaten, een middelgroot kantoor in Amsterdam aan het IJdok. Wij hebben een grote vastgoedsectie met een breed scala aan expertise binnen die branche. Zowel bestuursrechtelijk als civielrechtelijk hebben we de kennis in huis, maar ook op het gebied van energietransitie adviseren en procederen we. Die diversiteit vind ik leuk en zie ik als een groot voordeel van werken op een middelgroot kantoor, waar je ook makkelijk bij elkaar binnen kunt lopen.

Mirjam (SchootsGunter): Ik werk sinds 2002 als zelfstandig ondernemer en dat bevalt mij uitstekend. SchootsGunter bestaat sinds 1 augustus 2020. We zijn een klein kantoor dat zich met name richt op echtscheiding van ondernemers en hun partners. Het fijne van je eigen kantoor is dat je je eigen identiteit aan het kantoor kunt verbinden. In een groter kantoor ga je sneller op in het geheel.

Marissa (BINGH): Ik werk als senior medewerker bij BINGH Advocaten, een kantoor gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht, commercial litigation en arbeidsrecht. Het voordeel van mijn huidige functie is dat ik als medewerker veel kan leren van mijn kantoorgenoten terwijl ik daarnaast de tijd heb om mijn eigen netwerk op te zetten en uit te bouwen, zonder direct afhankelijk te zijn van de opdrachten die daaruit komen.

Julie (AKD): Ik werk bij AKD, op de vestiging in Amsterdam. Werken bij een kantoor heeft meerdere voordelen, zeker in de opleidingsfase. Het is voor mij heel waardevol om het vak met ondersteuning van kantoorgenoten te leren. Iedere collega-advocaat is anders en zo maak ik op kantoor kennis met diverse ziens- en werkwijzen, waar ik in mijn ontwikkeling veel baat bij heb. AKD biedt haar advocaten ruim gelegenheid tot persoonlijke groei. Er worden regelmatig trainingen verzorgd, door en voor kantoorgenoten. Bovendien is er binnen AKD geen gebrek aan sociale activiteiten en ook dat vergroot het werkplezier.

Patricia (Brantjes): Ik ben partner bij Brantjes Advocaten. Het voordeel van werken bij een kantoor vind ik dat je meer kennis in huis hebt, ook op verschillende rechtsgebieden, zodat je snel kunt schakelen en cliënten kunt bedienen op meerdere vlakken. Het kunnen sparren met elkaar is prettig en werkt goed, en de gezelligheid op kantoor draagt bij aan een fijne werksfeer.

Wat is er zo bijzonder aan het werken in de advocatuur?

Marissa (BINGH): Feitelijk speciaal is het ‘procesmonopolie’; veel procedures kunnen alleen door een advocaat worden gevoerd. Wat het voor mij persoonlijk bijzonder maakt is de complexiteit en de afwisseling van de geschillen waarin je een cliënt bijstaat. Er staat veel op het spel en als advocaat kun je met jouw expertise het verschil maken.

Lisa (Fennek):De extreme diversiteit maakt de advocatuur ontzettend leuk. Ik kijk in veel verschillende keukens en leer allerlei bedrijven, en hun bedrijfsvoering, goed kennen. Dat gaat vaak diepgaand en vind ik erg leuk. Bij bedrijven die ik lang bedien ben ik inmiddels de ‘huisadvocaat’. Ik spar met de bestuurders over allerlei vraagstukken en voel ik mij onderdeel van het bedrijf. Dat is waardevol, en daar haal ik veel plezier uit.

Renée (Wieringa): Je hebt te maken met verschillende cliënten met verschillende belangen en steeds andere situaties en omstandigheden. Het is de kunst om per geval de juiste weg te vinden, om een zo goed mogelijk resultaat te behalen voor je cliënt. Dat vergt creativiteit en dat vind ik interessant. Het houdt je scherp en zorgt ervoor dat je altijd nieuwe dingen blijft leren.

Julie (AKD): De advocatuur is bij uitstek een dienstverlenend vak. Het werken in de advocatuur is bijzonder omdat je met het bijstaan van cliënten ook de rechtsstaat dient. Een advocaat draagt eraan bij dat iedereen toegang kan krijgen tot het recht. Het is een voorrecht om in Nederland, waar onafhankelijke rechtspraak en het beginsel van fair trial daadwerkelijk gewaarborgd wordt, advocaat te mogen zijn.

Patricia (Brantjes): Je staat enerzijds midden in het bedrijfsleven en adviseert ondernemers over uiteenlopende kwesties. Je leert de organisaties ook kennen, waardoor je gerichter kunt adviseren en pragmatischer oplossingen kunt creëren. De diversiteit maakt het een uitdagend beroep. Anderzijds adviseer ik ook werknemers. Ik kijk op individueel niveau naar de wensen en belangen en werk met de menselijke maat naar een antwoord of oplossing toe. Als je met individuen werkt, sta je nog meer in de maatschappij, omdat het vaak gaat om vraagstukken die ook bij u en mij zouden kunnen spelen.

Mirjam (SchootsGunter): Als advocaat kun je – als het nodig is – via een gerechtelijke procedure onrecht corrigeren. Hierdoor kun je echt iets voor een cliënt betekenen.

Het aantal vrouwelijke advocaten groeit. Wat zou daarvoor een verklaring kunnen zijn? Is er een verschil tussen mannelijke en vrouwelijke advocaten, in bijvoorbeeld werkwijze?

Renée (Wieringa):Vrouwen zijn in de rechtenstudies in de meerderheid, dat heeft ook invloed op het aandeel vrouwen in de advocatuur. Een verschil tussen mannen en vrouwen zou ik niet in generaliserende bewoordingen willen vatten. Ik denk dat er verschillen zijn in werkwijze tussen personen. Ik ben voorstander van diversiteit op de werkvloer, dus ook als het gaat om mannen en vrouwen. Dat heeft meer te maken met de dynamiek van een team van collega’s.

Patricia (Brantjes): Vrouwen aan de top wordt een steeds hotter item en de advocatuur is een aantrekkelijk beroep. Mannen en vrouwen zijn nu eenmaal anders, ook in werkwijze. Ik denk dat vrouwen wellicht wat preciezer zijn, zich soms meer bewust zijn van de onderliggende belangen en verhoudingen en een gerichtere aanpak kiezen. Mannen zijn wellicht competitiever en willen zo snel mogelijk naar de eindstreep. Er moet een goede mix zijn van mannen en vrouwen: niet alleen maar haantjes, maar ook niet alleen maar kakelende kippetjes.

Lisa (Fennek):Ik denk dat vrouwen – over het algemeen – meer oog voor detail hebben. Voor sommige vrouwen geldt dat zij perfectie nastreven. Zij halen dan alles uit de kast en zoeken zaken tot op de bodem uit om zo een procedure te winnen, of de beste minnelijke regeling uit te onderhandelen. Die drang naar perfectie is misschien wel ingegeven vanuit de gedachte dat vrouwen het nóg beter moeten doen om zichzelf te (kunnen) bewijzen. 

Julie (AKD): Sinds een aantal jaren groeit de aandacht voor de man-vrouwverdeling binnen de advocatuur. Ook cliënten vragen in toenemende mate om diverse(re) teams. Het bewustzijn omtrent inclusiviteit en diversiteit is er zeker; kantoren zijn open over hun streven naar een meer inclusieve werkomgeving. Deze openheid nodigt vrouwen eerder uit om de stap naar de advocatuur te maken, denk ik.
De kracht van man-vrouwdiversiteit is in mijn optiek de balans die het brengt in teamverband.

Mirjam (SchootsGunter): In het familierecht zijn verhoudingsgewijs veel vrouwelijke advocaten werkzaam. Vroeger werd de familierechtadvocaat vaak  als ‘soft’ gezien. De laatste tien jaar is het een serieus specialisme dat ook meer mannelijke advocaten kent. Ik  zie ook een toenemende belangstelling voor het vak door mannelijke studenten. Dat is goed nieuws. Uiteindelijk is diversiteit in elke discipline waardevol.

Marissa (BINGH): Het aantal vrouwelijke hoogopgeleiden groeit al jaren, dat zal zich ook vertalen in de rechtenstudie en de advocatuur. Ik kan me voorstellen dat de toename van vrouwelijke advocaten grotendeels aan deze tendens is toe te schrijven. Ik ben vooral benieuwd of deze groei zich ook doorzet op partner-level. Als we het hebben over de inhoud is er wat mij betreft geen typische mannelijke of vrouwelijke werkwijze te onderscheiden. Ook bij vrouwen zie ik verschillen.

Samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid werkt de NOvA aan het vergroten van de weerbaarheid van de advocatuur, zodat advocaten hun werk veilig kunnen doen. Is dit een herkenbaar thema?

Julie (AKD): Weerbaarheid is over de hele breedte van de advocatuur een belangrijk en actueel thema, waarover een open dialoog bestaat. In de beroepsopleiding wordt aan dit thema specifiek aandacht besteed en door zowel de Orde van Advocaten als advocatenkantoren worden vertrouwenspersonen aangesteld. Gelet op mijn werkveld en clientèle ervaar ik een goed gevoel van veiligheid.

Renée (Wieringa): Veiligheid is in onze praktijk minder een punt van zorg. Een andere trend die door de coronapandemie in een stroomversnelling is gekomen, is digitalisering. Cliënten waarderen de mogelijkheid om een Teams-overleg in te plannen. Ook rechtbanken blijven niet achter. Dit heeft voordelen, zoals het besparen op reistijd. Persoonlijk vind ik een zitting op de rechtbank wel fijner; er komt makkelijker een gesprek op gang als je allemaal in dezelfde ruimte bent.

Patricia (Brantjes): Bij ons kantoor doen wij geen strafrecht, zodat het onderwerp minder speelt. Wij hebben gelukkig vooralsnog niet te maken met agressie, geweld en/of serieuze dreigingen. Uiteraard zijn wij wel continu bezig met het zo veilig mogelijk houden van de werkvloer voor iedereen en de clientèle en ervoor te zorgen dat iedereen goed voorbereid is op moeilijke situaties en daar op een goede manier mee leert omgaan. In de loop der jaren zie ik dat cliënten veeleisender en kritischer worden en meer verwachten qua snelheid en prioriteit.

Lisa (Fennek): De maatschappij lijkt steeds harder te worden. De Marengo-zaak en de moord op Peter R. de Vries hebben bij mij het nodige losgemaakt. Gelukkig heb ik in mijn civiele praktijk nooit te maken gehad met bedreigingen. Wel lijkt de communicatie veel directer te zijn geworden. Dat is natuurlijk niet met elkaar te vergelijken, maar het is wel een trend. Ik weet dat sommige strafrechtadvocaten wel te maken hebben met bedreigingen. Daardoor kunnen zij hun werk niet meer goed doen. Dat vind ik zeer spijtig.

Mirjam (SchootsGunter): Het is goed dat vanuit het Ministerie van Justitie en NOvA aandacht wordt besteed aan het vergroten van de weerbaarheid van advocaten. Gelukkig kan ik tot dusverre mijn werk veilig doen, maar ik realiseer me dat dit zeker niet voor alle advocaten geldt.

Marissa (BINGH): Als advocaat in de commerciële praktijk speelt dit thema voor mij persoonlijk geen rol, maar ik weet dat advocaten in andere sectoren daar wel last van hebben. Het is daarom goed dat er aandacht voor is. Iedereen moet veilig zijn werk kunnen doen.

Hoe zie je je carrière over vijf jaar: welke doelen heb je jezelf gesteld?

Mirjam (SchootsGunter): We streven ernaar dat we over vijf jaar met een aantal advocaten zijn uitgebreid en onze naamsbekendheid hebben uitgebreid op het gebied van echtscheidingen voor ondernemers en hun partners.

Marissa (BINGH): Ik vind het vooral belangrijk dat ik plezier blijf hebben in mijn werk en dat er ruimte is voor persoonlijke ontwikkeling. Als advocaten focussen we vaak op inhoudelijke ontwikkeling, maar ik ben ervan overtuigd dat aandacht voor persoonlijke ontwikkeling bijdraagt aan het zijn van een nog betere advocaat. Daarnaast hoop ik nog meer aan de slag te kunnen voor Duitse cliënten en op die manier mijn tweetalige achtergrond optimaal te benutten.

Julie (AKD): Over vijf jaar zie ik mijzelf als een (net zo) gedreven advocaat die de zelfstandigheid heeft ontwikkeld om de meest complexe zaken met veel deskundigheid en zorgvuldigheid te dienen, waarbij de vertrouwensband met de cliënt steeds voorop staat.

Patricia (Brantjes): Dan ben ik nog steeds advocaat binnen het arbeidsrecht. Het doel is dat mijn praktijk dan nog steeds is gevuld met interessante en uitdagende zaken, leuke cliënten en binnen een fijne werksetting waarin ik prettig samenwerk met collega’s in het mooie Amsterdam.

Lisa (Fennek Advocaten): Ik ben nu partner van Fennek Advocaten. Daar ben ik trots op en blij mee. Fennek is kortgeleden uitgebreid met een partner vastgoedrecht. Mogelijk kan Fennek in de toekomst verder uitbreiden, zodat wij vele MKB-bedrijven in en rondom Amsterdam kunnen helpen met alle juridische facetten.

Renée (Wieringa):Over vijf jaar ben ik nog steeds advocaat, over vijftien jaar trouwens ook. Ik stel mezelf doorlopend doelen. Vooral het blijven ontwikkelen van kennis in mijn vakgebied vind ik belangrijk. Een onderwerp waar ik mij momenteel intensief mee bezighoud is energietransitie: een ontwikkeling die voor het vastgoed veel verandering teweegbrengt. Ik volg alle ontwikkelingen op de voet. Dat maakt ook dat je cliënten met vooruitziende blik kunt adviseren.