Waterstof en windparken op zee: AYOP draagt bij aan de verbinding

In 2050 moet de BV Nederland 100 procent CO2-neutraal opereren. Waterstof kan daarbij helpen. ‘De energietransitie biedt mooie kansen voor het bedrijfsleven’, zegt Richard Engelkes van netwerkvereniging Amsterdam IJmuiden Offshore Ports (AYOP). ‘De windparken op zee zijn essentieel voor de omslag naar waterstof. AYOP-leden bereiden zich voor op de komst van waterstof. In hun eigen bedrijfsvoering of als leverancier in de keten van de bouw, exploitatie en het onderhoud van windparken.’

Sinds 1 november jl. is Richard Engelkes de nieuwe Business Development Manager Offshore Wind & Renewables. ‘Dat betekent dat ik actief ben als verbinder, sparringpartner, analist en adviseur voor onze leden en stakeholders in het Noordzeekanaalgebied’, zo vertelt hij vanaf de 13^de verdieping van het AYOP-kantoor in het Havengebouw in Amsterdam. ‘En dat in een tijd vol duurzame innovaties. Want hoe ga jij als ondernemer zelf de energietransitie aanvliegen? Kies je voor zonnepanelen of is waterstof misschien wel jouw heilige graal? Ga je werken met batterij-opslag? En hoe kan jouw onderneming een rol spelen in die transitie?’

EU geeft regio predicaat Hydrogen Valley
De ambities op het gebied van offshore wind zijn groot. Nederland moet in 2030 met windmolenparken op zee 21 gigawatt aan groene stroom opwekken, terwijl dat in 2050 zelfs 70 gigawatt moet zijn. ‘Daarmee kunnen we heel Nederland van groene elektriciteit voorzien’, weet Richard. ‘Maar dat is niet het einddoel. Het streven van Nederland is altijd geweest, en daar zijn wij als land en zeker ook de Amsterdam-IJmuiden regio ook goed in, om als distributie-hub te fungeren. Een hub waarbij wij als regio niet alleen waterstof produceren, maar ook via de Amsterdamse haven importeren om vervolgens naar het achterland te transporteren. Wat nu distributie van kolen, olie en benzine is in de Amsterdamse haven, doen we straks eigenlijk hetzelfde, maar dan voor en met waterstof.’
De Europese Unie is blij met de voortrekkersrol die Noord-Holland wil nemen om de belangrijke duurzame hub-functie te realiseren. ‘Daarom heeft de EU aan onze regio het predicaat Hydrogen Valley toegekend, waardoor er ook Europese subsidies voor het Noordzeekanaalgebied vrijkomen’, legt Richard uit. ‘Zo worden er in de haven van Amsterdam twee grote waterstoffabrieken gebouwd. Die moeten in 2029 operationeel zijn en jaarlijks 1 gigawatt aan waterstofproductie genereren. Ter vergelijking, de twee windparken Hollandse Kust (noord) en Hollandse kust (west) die nu worden gebouwd, leveren in totaal 2,2 gigawatt.
Van benzine- naar waterstofopslag
Omdat er vanwege de hub-functie straks ook waterstof vanuit andere landen wordt geïmporteerd, zal dat ook z’n invloed hebben op de Amsterdamse haven. ‘Momenteel zijn we de grootse benzinehaven van Europa. De benzinetanks kunnen straks óók worden gebruikt voor de opslag van waterstof’, vertelt Richard. ‘Sinds 2022 is er het consortium H2A, met onder andere ons lid Port of Amsterdam, om waterstof te gaan importeren, opslaan en distribueren. AYOP-lid Zeehaven IJmuiden NV was de eerste in Nederland met een waterstof-bunkervergunning voor zeeschepen. Daarmee is de regio en maritieme sector steeds beter voorbereid op het gebruik van deze nieuwe schone energiebron.’

Verbinden en elkaar versterken
Om als Noordzeekanaalgebied een vooraanstaande rol in de energietransitie te spelen, wil AYOP middels samenwerking de regio als één van de belangrijkste Nederlandse offshore- en energy hotspots van Nederland maken. ‘Dit doen we door mensen en bedrijven met elkaar te verbinden’, vertelt Richard, die daarbij voorbeelden uit de praktijk geeft.
‘AYOP-lid Tata Steel wil snel verduurzamen door over te stappen naar een productieproces met groene elektriciteit en waterstof als schone energiebronnen. De windparken Hollandse Kust (noord) en Hollandse Kust (west) die momenteel worden gebouwd, voorzien straks in voldoende opwek om onder andere Tata Steel in deze omslag naar groene energie te voorzien’, geeft Richard aan.
‘Veel van onze leden zijn direct betrokken bij de bouw en het onderhoud van deze windparken. Voor de toekomst liggen er kansen voor de productie van waterstof op zee met directe aanlanding in Den Helder en de IJmond. Daar kan AYOP-lid Strohm met hun composietbuizen een rol in spelen om de waterstof te transporteren.’
Ondertussen past de maritieme sector zich al aan door schepen op waterstof te laten varen. Een goed voorbeeld zijn de twee AYOP-leden Damen (bouwer van schepen en jachten) en Windcat (dienstverlener die monteurs met schepen naar offshore windparken brengt voor onderhoud). Richard: ‘Windcat heeft al één schip op waterstof varen en heeft dit jaar een overeenkomst met Damen getekend voor de bouw van meerdere schepen.’

AYOP: kennisdeler en verbinder
Om AYOP-leden in de nieuwe ontwikkelingen mee te nemen, doet de vereniging veel. Zo organiseert het regelmatig netwerkmomenten en wordt de laatste kennis gedeeld via leden-ontmoeten-leden-bijeenkomsten. Daarnaast organiseert AYOP interessante locatie- en beursbezoeken. ‘Zo zijn we bijvoorbeeld twee dagen naar de haven van Esbjerg geweest, om te kijken wat ze in Denemarken doen op het gebied van offshore wind. We hebben met eigen ogen gezien hoe de havens daarop zijn ingericht. Bovendien weten we nu welke methodieken, zoals een digital twin van de haven, ze inzetten om optimaal gebruik te maken van de schaarse ruimte. Dat laatste is namelijk ook in onze regio een enorme uitdaging.’

De kracht van een learning community
Vanwege de snelheid van duurzame ontwikkelingen, heeft Richard een goede tip voor bedrijven. ‘Het is zaak om nú na te denken over waar je met je bedrijf in de toekomst naar toe wil. Wat is de impact van de transitie op jouw eigen onderneming? Wat zijn de investeringen? Maar vooral ook: wat zijn je kansen? Als we over tien jaar met heel andere energiebronnen werken, zal niet alleen je productieproces anders zijn, maar ook de opleidingsbehoefte van medewerkers. Daarom kijken we binnen AYOP nu al naar het opzetten van een learning community. Waarbij bedrijven, onderwijs en ondernemers samen nadenken over wat de vraag over tien jaar zal zijn. Nu al inspelen op de ontwikkeling van de juiste opleidingstrajecten voor later. Alleen met elkaar als keten kunnen we ons goed op de toekomst voorbereiden.’

Waterstof en windenergie op zee

De ontwikkeling van waterstof is belangrijk voor de energietransitie in het algemeen. Specifiek kan waterstof een belangrijke rol spelen bij de integratie en optimalisatie van windenergie op zee. Voorbeelden zijn:

• Wanneer er een overschot aan windenergie is, kan deze worden gebruikt om water via elektrolyse in waterstofgas om te zetten. Dit waterstofgas kan later worden opgeslagen en gebruikt wanneer de wind niet waait.
• Waterstof kan dienen als een efficiënte opslagmethode voor energie op grote schaal. Het opgeslagen waterstofgas kan later door middel van brandstofcellen worden omgezet in elektriciteit wanneer dat nodig is.
• Er worden hybride offshore-platforms ontwikkeld die zowel windturbines als elektrolyse-installaties bevatten om ter plaatse waterstof te produceren. Dit concept vermindert de kosten van het aanleggen van aparte infrastructuur voor waterstofproductie.
• Waterstof kan worden gebruikt als brandstof voor schepen, die worden ingezet bij de bouw, exploitatie en onderhoud van offshore windparken.